Museum Plantin-Moretus - Baroque Book Design

Hoe evolueerde het boek in de barok? Waarom werkte een uitgever als Balthasar Moretus samen met vooraanstaande kunstenaars? En welke visie dragen hedendaagse vernieuwers in het boekenvak uit? De tentoonstelling in het Museum Plantin-Moretus ‘BAROQUE BOOK DESIGN, Een verhaal over vriendschap en samenwerking’ toont de liefde voor het vak van de uitgever. Hoe hij kunstenaar, drukker en vormgever in het verleden en het heden motiveert tot de creatie van een topproduct.

Het barokboek: een fortuinlijke co-creatie tussen Balthasar Moretus en Peter Paul Rubens
 

In de 16de eeuw ontstonden veel nieuwe soorten boeken. En dat is voor een groot stuk te danken aan uitgevers als de familie Plantin-Moretus. Ze zochten naar manieren om nieuwe kennis en ideeën op papier vast te leggen en te ordenen.  Ze dachten na hoe teksten beter gezet konden worden, hoe beeld en tekst zich tot elkaar verhouden, wat een titelpagina is... Hier ontstond het boek zoals we dat vandaag nog grotendeels kennen.

Balthasar I Moretus zette een volgende grote stap in de ontwikkeling van de boekarchitectuur: hij ging vooraanstaande kunstenaars inzetten voor het boekontwerp. Zo gaf hij Peter Paul Rubens de opdracht om de illustraties voor zijn nieuwe gebedenboeken te verzorgen. Maar ook Erasmus Quellinus, Karel de Mallery, Peeter de Jode en Abraham Van Diepenbeeck leverden ontwerpen voor titelpagina’s en illustraties aan Balthasar Moretus.

De hedendaagse uitgever als regisseur

Ook vandaag nemen uitgevers nog altijd de rol op van regisseur in de vernieuwing van de boekarchitectuur. Het Museum Plantin-Moretus legt in de expo de overeenkomsten bloot tussen de werkwijze van Balthasar Moretus en een hedendaags uitgeversproject. Hoe een toonaangevend hedendaagse uitgever naar het boek kijkt en in samenwerking met kunstenaars het boek steeds weer heruitvindt.

Imschoot Uitgevers was een pionier op vlak van kunstenaarsboeken in het Vlaamse uitgeversland. Het formaat was daarbij de enige limiet. Voor de rest gingen kunstenaars op zoek naar de grenzen van het boek en Imschoot ging de uitdaging aan om de wensen van de kunstenaars zo exact mogelijk te vertalen. Meer dan 100 unieke artistieke project zagen het licht, elk op een extreem hoog technisch niveau uitgevoerd.

Het Londense Visual Editions is een spraakmakend bedrijf dat opgericht is door twee vrouwen. Ze willen voor hun publiek vooral belevingen creëren via verhalen die verder liggen dan de pagina’s van een boek. Daarom werken ze samen met gelijkgestemden op het kruispunt van tussen uitgeven, design, cultuur en techniek.

Gaspereau Press is een van de meest gerespecteerde uitgeverijen van literair werk in Canada. Door hun unieke filosofie rond uitgeven zijn hun boeken een ware culturele verrijking. Ze houden een hoge standaard aan door te kiezen voor een geïntegreerde proces van uitgeven-ontwerpen-productie. Klein maar fijn, maar groots in kwaliteit. Medeoprichter Andrew Steeves is dan ook een man met een mening over lezen, schrijven, redigeren, ontwerpen, typografie, drukken, binden, marketing en verkoop en draagt deze mening ook sterk uit in publicaties en lezingen.

Een verhaal over vriendschap en samenwerking

De tentoonstelling toont de liefde voor het vak van de uitgever. Hoe hij kunstenaar, drukker en vormgever in het verleden en het heden motiveert tot de creatie van een topproduct. Met een lezingenreeks, workshops, collectiebezoeken en atelierbezoeken draagt het museum deze passie verder uit naar de bezoekers. Tijdens Kunstendag voor Kinderen en de Dag van de wetenschap nodigen we ontwerpers en drukkers uit om samen met het publiek aan de slag te gaan.

29/09 en 30/09: Openingsweekend

Bezoek tijdens het feestelijk openingsweekend de tentoonstelling met een gids. Het museum organiseert drukworkshops voor kinderen en volwassenen: druk je eigen tekst en geef de titelpagina van je eigen boek vorm. Het Barokensemble Oltra Montana brengt in de namiddag hemelse muziek. Op zondag creëren Redopapers, dé Antwerpse starter 2018, met restjes papier echte paperbacks. 

21.10.2018: Designer’s Day

Marc Mombaerts, auteur van ‘Verlies je lezer niet uit het oog’, leert iedereen waarop hij/zij zou moeten letten bij het publiceren van een tekst, brochure of boek. In de namiddag nemen vormgevers, waaronder Gert Dooreman en Stéphanie Jacobs, de collectie Barokboeken onder de loep en presenteren ze eigen werk. Volg een rondleidingen of workshops. Maak zelf een boek met koptische binding met Redopapers, ontwerp een eigen titelblad of druk via het fotografisch procedé cyanitype.

18.11.2018: Author’s Day

Op 18 november geven de auteurs uit van de tentoonstellingscatalogus Dirk Imhof, Goran Proot en Paul van Capelleveen, extra tekst en uitleg bij verschillende facetten in de tentoonstelling. Tegelijk vieren we de Week van de Smaak met smakelijke druktechnieken. We drukken met een pastamachine en maken naar aloude recepten hapjes voor de Gezond-Tijd! Wie graag zijn eindejaarskaarten zelf wil maken, kan aan de slag met verf en gelatine! Redopapers verwent iedereen met unieke vouwbladen op deze Kunstendag voor Kinderen, en groot en klein kan zelf aan de slag met zelfverzonnen verhalen. Iedereen is vandaag auteur van dienst.

6.12.2018: Collector’s Day

Op 16 december organiseert het museum een dag voor liefhebbers van kostbare boeken. Verzamelaars en verkopers van kostbare boeken vertellen het unieke verhalen van elk boek dat ze meebrengen. Volg een korte EHBO cursus over hoe je kostbare boeken het best kan manipuleren, opbergen of een zachte reiniging kan geven of leer de eerste knepen voor het inlijsten van prenten of tekeningen. Er zijn rondleidingen of vouw boekjes met Redopapers, stel een volledig boek samen met tekst en beeld en drukken via een fotografisch procedé. Voor elk wat wils.

Curatoren: dr. Dirk Imhof, dr. Goran Proot en dr. Geoffrey Brusato

Dirk Imhof is conservator bibliotheken en archieven van het Museum Plantin-Moretus. Hij is licentiaat klassieke filologie en behaalde in 2008 een doctoraat in de geschiedenis aan de Universiteit Antwerpen over het uitgeversfonds van de Antwerpse drukker Jan I Moretus. Samen met Karen Bowen schreef hij een monografie over geïllustreerde werken van Plantijn: Christopher Plantin and Engraved Book Illustrations in Sixteenth Century Europe (Cambridge, 2008). In 2014 verscheen zijn bibliografie van de edities van Jan I Moretus: Jan Moretus and the Continuation of the Plantin Press (1589-1610).

Dr. Goran Proot (*1972) studeerde taal- en letterkunde, filosofie en informatie- en bibliotheekwetenschappen. Hij werkte als conservator historische collecties in Antwerpen, Washington (DC) en Parijs. Hij bestudeert de bibliografie, de ontwikkeling van layout en typografie, en de economische aspecten van het handgedrukte boek tijdens het ancien régime. Hij is voorzitter van de vzw Vlaamse Werkgroep Boekgeschiedenis en bestuurslid van de vzw Vereniging van Antwerpse Bibliofielen.

Geoffrey Brusatto (geboren 1979) begon in 2004 als freelancer die aan verschillende grafische projecten werkte en opende in 2007 zijn eigen grafische studio Brussato in Hasselt. Hij bedient een clientèle dat voornamelijk uit de culturele sector komt en doceert daarbuiten nog grafisch ontwerp aan de MAD-faculty van de Universiteit Hasselt. Zijn passie voor boeken (en hun ontwerp) bereikte haar hoogtepunt in een PhD onderzoeksproject over het vormelijke aspect van het boek en de plaats die het inneemt in de huidige (digitale) maatschappij.

Praktische informatie

• Museum Plantin-Moretus
  Vrijdagmarkt 22 - 2000 Antwerpen
  www.museumplantinmoretus.be
  https://pers.museumplantinmoretus.be/